یک کتاب
- laksariamir
- Mar 4, 2021
- 7 min read
روز جهانی کتاب, ۵ مارس , خجسته.
برده بال و پر بسته هر کتاب آسمان نباشیم , با کتابهای زمینی , بیشتر بخوانیم , بیشتر بدانیم, بیشتر بپرسیم, و با خرد و اندیشه ای تواناتر , بیشتر بر فراز رویا های زندگانی و انسانیت پرواز کنیم.
---
شوربختانه تنها مردم و زحمتکشان قربانی جنگهای بیرحمانه قدرت طلبان و فاتحان نبودند, کتاب سوزی و ویرانه کردن کتابخانه ها هم نمادی از پیروزی و برتری و ویران کردن فرهنگ دیگران بود. ایران هم از چنین فاجعه ها بسیار آسیب خورده, از جمله در حمله اسکندر و مغول ها. به این سبب, بسیار از گنجینه های ایران کهن, تنها در خاک بجای مانده اند.
---
یک کتاب
یک کتاب اندیشه را جان میدهد , شعله میبخشد , شکوفان میکند
یک کتاب آتش به جانها میزند , دانش و اندیشه کتمان میکند
با خرافات و فریب و حیله ها , جان اسیر هرچه نادان میکند
هر ستمگر را میان مومنان , صاحب باور و ایمان میکند
یک کتاب با پند و دانش بر بشر , واقعیت را نمایان میکند
با سلاح دانش و اندیشه ها , درد نادانی چو درمان میکند
یک کتاب در ماجرای زندگی , آدمی آگه ز وژدان میکند
در ره آزادگی و حق و مهر , در پی پاسخ و طغیان میکند
یک کتاب با نام از ما بهتران , زندگی را سست و لرزان میکند
با سرابی از بهشت و آسمان , هر حقیقت نفی و پنهان میکند
هر که حق جو هست و هر آزاده را, با ستم راهی زندان میکند
با ستمگر میرود از آسمان , درد انسان را چو دکان
یک کتاب با هدیه انسانیت , مهر انسان را فروزان میکند
از پیام مردمان بر مردمان , کوله بار هر چه انسان میکند
میشود چون مشعل آزادگی , شور آزادی خروشان میکند
با عمل , گفتار و با پندار نیک , زندگانی را چو تابان میکند
یک کتاب هر نیکی آیین و کیش , با سیاهی تار و ویران میکند
روح و جان مردم آسان میدرد , مردمان حامی شیطان میکند
ازدواج و کار کودک را حلال , کودکان آسوده قربان میکند
نقش زن را همچو کالا و اسیر , زیر دست و پای مردان میکند
یک کتاب با مهربانی , پند و مهر , کودکان را شاد و خندان میکند
یادی از آیین و کیش و جشن و شور , مردمان خوشحال و شادان میکند
یک کتاب با نام عدل کردگار, سفره ها بی آب و بی نان میکند
دزد باور , دزد رویا دزد حق , مردمان بی حق و امکان میکند
یک کتاب دارد سخن از مهر و عشق , عاشقان را بوسه باران میکند
غنچه های زندگی را بشکفد , زندگی را همچو بستان میکند
یک کتاب اندیشه را جان میدهد , شعله میبخشد , شکوفان میکند
یک کتاب آتش به جانها میزند , دانش و اندیشه کتمان میکند
ا.ه.ل ایرانی - اهلی- اسپند ۱۳۹۹
---
گرچه امروزه بیشتر کتابها بصورت الکترونیکی و یا بهای ارزان در دسترس مردم هستند, تاریخ یک کتاب پیدایش کتاب تا به امروز به این سادگی نبوده.
---
واژه کتاب از زبان عربی وارد فارسی شده‌است. در فارسی میانه «نامک» (به فارسی دری «نامه») به کار رفته‌است. در فارسی میانه، واژه های ویژه تر ماتیکان (رساله) و نسک (برای بخش‌های اوستا) و واژه نُبی که هم‌ریشه با نبشتن (نگاشتن, نوشتن ) است به کار برده شده.
اولین کتاب ها به بیش از پنج هزارسال پیش نسبت داده شده اندکه به شکل لوح‌های گلی بودند، این روش در ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد بدست سومری ها و سپس بابلی‌ها و آشوری‌ها به‌کار برده شد. این لوح‌ها با استفاده از خاکِ رس و آب ساخته می‌شدند و قبل از خشک شدن، با استفاده از ابزارهای نوک‌تیز بر روی آن‌ها نوشته می‌شد.
استفاده از کاغذ پاپیروس برای نوشتن از حدود ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد در مصر و سپس یونان و روم رایج شد و تا قرن ششم میلادی نیز ادامه یافت. کاغذ پاپیروس صفحه‌ای بود که از گیاه پاپیروس به‌صورت یک طومار با درازای چند متر و عرض ۳۰ سانتی‌متر ساخته می‌شد. این طومار انعطاف‌پذیر بود و پس از پیچیده شدن به‌صورت یک استوانه به قطر ۵ تا ۶ سانتی‌متر درمی‌آمد. ابزار نوشتن روی پاپیروس، نی یا قلم‌نی آغشته به مرکب بود.
واژه انگلیسی paper (به معنای کاغذ) نیز از پاپیروس باید ریشه گرفته باشد.
به‌جز پاپیروس، چرم، پوست حیوانات و پارچه نیز برای نوشتن استفاده می‌شد. پوست،مرکب را از هر دو طرف جذب می‌کرد و از پاپیروسْ بادوام‌تر و انعطاف‌پذیرتر بود.
کدکس شکل امروزی کتاب است؛ یعنی صفحات پوست، پاپیروس و غیره که تا خورده و از یک محل به یکدیگر دوخته شده باشند. پیدایش کدکس به قرنِ دوم میلادی بر می‌گردد
---
کتاب آسمانی
یک کتاب آسمانی که از آسمان نبود
از زمین بود که ستمگر ز ستم دیده ربود
و ستمگر که کنون حق تو را خورد و غنود
در جهنم چو بسوزد به ستمدیده چه سود
تک به تک چونکه به نامی ز خدا کرده فرود
صاحب باور مردم شده و کرده صعود
هر چه بود هر چه نبود آمده از ما به وجود
تک به تک قصه شدند به زیر گنبد کبود
ای بسی کرده به دلهای ستمدیده ورود
با خود آورده امید تا که سیاهی بزدود
اندک اندک شده آتش و ستمگر شده دود
کرده چشمان خرد کور و به هر درد فزود
یک کتاب آسمانی که از آسمان نبود
از زمین بود که ستمگر ز ستم دیده ربود
ا.ه.ل.ایرانی -اهلی - بهمن ۱۳۹۹
---
قدیمی ترین کتابهای پیدا شده :
۹ -کتاب مقدس گوتنبرگ، که به عنوان کتاب مقدس ۴۲ سطری نیز شناخته میشود، توسط کتاب گینس، به عنوان قدیمی‌ترین کتاب چاپ شده مکانیکی جهان شناخته میشود که اولین نسخه‌های آن در سال ۱۴۵۴-۱۴۵۵ میلادی چاپ شد. این کتاب توسط یوهانس گوتنبرگ و در ماینز آلمان چاپ شد . اگرچه قرن‌ها قبل از آن در چین، نمونه‌هایی از چاپ کتاب مانند «الماس ساترا» وجود داشته است.
۸. کتاب شعر سلتیک (Celtic Psalter)
این کتاب که در اسکاتلند و دانشگاه «ادینبورگ» نگهداری میشود نخستین بار در سال ۲۰۰۹ در معرض دید عموم مردم گذاشته شد. تصور میشود این کتاب جیبی، از قرن یازدهم بر جای مانده باشد. قدمت تخمینی: ۹۳۸ سال
۷. الماس سوترا (Diamond Sūtra)
قدیمی‌ترین کتاب چاپ شده‌ی تاریخ جهان، یک کتاب مقدس بودایی است که الماس سوترا نام دارد. ﺳﻮﺗﺮﺍ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺭﯾﺴﻤﺎﻥ ﺍﺳﺖ. ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﻧﺎﻡﮔﺬﺍﺭﯼ، شباهت ﺧﻄﻮﻁ این کتاب ﺑﺎ ﺭﯾﺴﻤﺎﻥﻫﺎی قدیمی است. این کتاب در غاری در چین پیدا شده است که شکل‌های عجیبی نیز بر روی دیوار این غار بوده‌اند.این کتاب بر روی کاغذی خاکستری چاپ شده است. الماس سوترا توسط مردی به نام «وونگ جی»، در ماه مه سال ۸۶۸ میلادی، به دستور والدینش نوشته شده است. قدمت تخمینی: ۱۱۴۹ سال
۶. سیدور، کتاب دعای یهودیان (Siddur)
در سال ۲۰۱۳ میلادی این کتاب کشف شد. سیدور، ﮐﺘﺎﺏ ﻧﻤﺎﺯ و مناجات‌نامه قوم یهود ﺍﺳﺖ. مورخان بار‌ها این کتاب را مورد بررسی و شناخت قرار داده‌اند و سعی کرده‌اند متوجه شوند که چگونه برخی از این دعا‌ها تکامل یافته‌اند و چرا نام سیدور بر آن نهاده شده است.قدمت تخمینی:۱۱۷۳ سال
۵. کتاب کیلز (Kells)
کتاب کیلز در کتابخانه‌ای در پایتخت ایرلند، شهر «دوبلین» نگهداری میشود و تصور میشود که در حدود سال ۸۰۰ میلادی توسط راهبان سلتی نوشته شده باشد.
۴. انجیل کاتبرت (St Cuthbert Gospel)
قدیمی‌ترین کتاب موجود در اروپا، انجیل کاتبرت است که در سال ۲۰۱۲ توسط کتابخانه‌ی انگلیس و به وسیله‌ی کمک‌های مردمی، به مبلغ ۹میلیون دلار خریداری شد و به یکی از گران قیمت‌ترین کتابهای دنیا تبدیل شد. این کتاب در سال ۶۹۸ میلادی به وسیله رهبر اولیه‌ی مسیحیان انگلیس، «سن کاتبرت» در جزیره‌ی «لیندیسفارن» دفن شده بود. راز سالم ماندن این کتاب نیز موضوعی جالب است که تا کنون کسی متوجه آن نشده است.
۳. کتابخانه‌ی نجع حمادی (Nag Hammadi Library)
ﺩﺭ ﺩﺳﺎﻣﺒﺮ ﺳﺎﻝ ۱۹۴۵، ﺩﺭ ﻧﺰﺩﯾﮑﯽ ﺷﻬﺮ نجع حمادی ﻭ ﺩﺭ ﯾﮏ ﺯﻣﯿﻦ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﯼ، ﺩﻫﻘﺎﻧﯽ ﻣﺼﺮﯼ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ «ﻣﺤﻤﺪ ﺍﻟﺴﻤّﺎﻥ»، ﮐﻮﺯﻩﺍﯼ ﺣﺎﻭﯼ ۱۲ ﻃﻮﻣﺎﺭ ﺭﺍ ﮐﺸﻒ ﮐﺮﺩ که ﺩﺭ ﺁﻥ چند انجیل ﻭ ﮐﺘﺐ «ﮔﻨﻮﺳﺘﯿﮏ» ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻗﺮﻥ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﻭ ﺳﻮﻡ ﻣﯿﻼﺩﯼ نیز وجود داشت. این کتابها که به زبان قبطی نوشته شده‌اند امروزه در موزه‌ی قبطی‌ها در شهر قاهره نگهداری می‌شوند. قدمت تخمینی: ۱۶۹۳
۲. صفحات طلایی پیرگی (Pyrgi Gold Tablets)
در سال ۱۹۶۴ در حالی که گروهی در شهر «پیرگی» ایتالیا مشغول حفاری بودند، این سه صفحه‌ی طلایی را کشف کردند که حدس زده میشود قدمت آن‌ها به حدود ۵۰۰ سال قبل از میلاد برمی‌گردد.
۱. کتاب طلایی اتروسایی‌ها (Etruscan Gold Book)
یکی از قدیمی‌ترین کتابهای چند صفحه‌ای در جهان که قدمت آن به ۶۶۰ سال قبل از میلاد بازمی‌گردد، کتاب طلایی اتروسایی‌ها است. این کتاب نزدیک به ۷۵ سال پیش، در حفاری کانالی در رودخانه‌ی «استروما» در کشور بلغارستان کشف شده است.
---
A - "انجیل رسولان" یکی از قدیمی ترین انجیل های جهان به سریانی, و گنجینه ی ارزشمند کتابخانه ی مرکزی تبریز، از ۱۲۰۰ سال قبل بوده و در ۱۲۰ صفحه بر روى پوست ماهى نوشته شده است که روزگاری به عنوان پشتوانه پول ملی به شمار می‌رفت.
B - استوانه حقوق بشری کوروش بزرگ که چنان کتابی نگاشته شده و برجا مانده.
---
در دوران باستان، هزینه نگهداری کتابخانه‌ها معمولاً به وسیله فردی ثروتمند تأمین می‌شد.
زمان استفاده از کتابخانه‌های امروزی به حدود قرن پانزدهم میلادی بازمی‌گردد؛
آمار کتاب در ایران به‌طور دقیق روشن نیست، گرچه بین سال‌های ۱۳۵۷ تا ۱۳۹۰ حدود ۷۰۰ هزار عنوان کتاب در ایران به چاپ رسیده, شمارگان کتاب در ایران از دولت‌های پنجم تا دهم همواره رو به کاهش بوده‌است
---
کتاب
من ز خاک زندگی تا سقف خواب
یک کتابم یک کتابم یک کتاب
در نبرد خوب و بد ای هم رکاب
با تو همراهم که تا یابی جواب
از گذشته , حال و فردا چون شهاب
میکنم هر سو چو رودی انشعاب
باده میگردم به از صدها شراب
مست پروازت کنم چون یک عقاب
قصه ها دارم که گردی ریشه یاب
تا کنی از جنگ و نفرت اجتناب
با سلاح اتحاد و اعتصاب
سوی آزادی رویم تا با شتاب
تا کنیم دیوار نادانی خراب
تا که در هم بشکنم ما این حباب
تا بجای ترس و جهل و هر حجاب
ما کنیم آزادی و حق انتخاب
میکنم من آشکار اسرار ناب
تا تو بینی چهره ها را بی نقاب
تا ببینی رنج جان بی نان و آب
تا ببینی عمق درد و اضطراب
من ز هر سو با هزاران آب و تاب
قصه ها دارم ز پیری و شباب
قصه ها دارم ز عشق و التهاب
قصه ها از درد و دلهای کباب
گه به نام آسمان ها و سراب
نقش من را میکنند نقشی بر آب
کی رسد از من به کس بند و طناب
یا کنم هرگز دعایی مستجاب
گرچه گاهی در پی بوی گلاب
میرسم ناگه میان منجلاب
گر به نامم گشته جرمی ارتکاب
با بدی هرگز مکن نامم خطاب
گه فراموشم و پنهان پشت قاب
گه به اوجم همسفر با آفتاب
گه بسوزم من ز جهلی بی حساب
گه منم آغاز و قلب انقلاب
بی من و اندیشه جان است در عذاب
آب راکد را چه سود بر آسیاب
من ز خاک زندگی تا سقف خواب
یک کتابم یک کتابم یک کتاب
ا.ه.ل.ایرانی (اهلی) اسپند ۱۳۹۳
Comments