چارشنبه سوری از جشنها و آیین کهن میهن ماست, و یکی از جشنهای نوروزی با ارمغان همبستگی مردم در پیشواز بهار و نوروز. این جشن همیشه نمادی از بازی و خشونت با ترقه و مواد آتش زا و ترساندن مردم و ببار آوردن آتش سوزی و آزار جان نبود.
---
ترقه چینی
هم میهن پر مهر و خردمند , گر عاشق کیش و سرزمینی
آیین وطن نبوده هرگز , آتش زدن و ترقه چینی
گر ریشه کیش میهنت بود , از جان و خرد و واقع بینی
آلودگی از چه هدیه کردی , در گوش و دهان حلق و بینی
آیین وطن نبود جدایی , از همرهی است و همنشینی
سودی که نبود از این تکاپو , ترکانده چو قلب نازنینی
گر در پی آن نماد دیرین , دنبال نماد آتشینی
کی بود ز خشونت و ز آزار , آزار به جان چرا نبینی
آیین وطن از آسمان نیست , این رسم کهن نبوده دینی
در حفظ وطن و کیش و آیین , کی اولی یا که آخرینی
گلزار وطن پر از صفا بود , اینگونه چرا تو گل بچینی
نوبت چو رسیده بر تو فردا , در حفظ وطن تو جانشینی
چارشنبه آخر است که در سال, خوش آمده روز دلنشینی
قاشق زنی است و فالگوشی , آجیل و نمک به روی سینی
هم میهن پر مهر و خردمند , گر عاشق کیش و سرزمینی
آیین وطن نبوده هرگز , آتش زدن و ترقه چینی
ا.ه.ل.ایرانی -اهلی- اسپند ۱۳۹۹
---
چهارشنبه‌سوری یکی از جشنهای ایرانی است که در پیشواز نوروز, از غروب آخرین سه‌شنبهٔ ماه اسفند، تا پس از نیمه‌شب و آغاز آخرین چهارشنبهٔ سال ، برگزار می‌شود . برافروختن و پریدن از روی آتش , همراه با دیگران و در فضای باز , یکی از ویژگی های این جشن است.
برخی از پژوهشگران، واژه‌ی «سور» در ترکیب «چهارشنبه‌سوری» را به‌معنای «جشن» می‌دانند، در حالی که برخی دیگر بر آن هستند که از واژه‌ی «سُرخ» برگرفته شده و نشان سرخی آتش و نمادی از سرخی چهره و تندرستی بوده. استفاده از واژه چارشمبه سُرخی در شهر اصفهان و استفاده از واژه‌ی سور به جای سرخ در بسیاری از گویش‌های رایج در فلات ایران، با دیدگاه دوم را همراهی دارد. دو واژه‌ی سور و سُهر، در گویش‌های پشتو، لری، بختیاری و کردی به معنای سرخ به کار می‌روند، مانند گل سوری به‌معنای گل سرخ یا سُهروَرد به معنای سنگ سرخ.
مردم هیزم جمع آوری کرده که در حیاط خانه، یا خیابان یا میدان روستا یا شهر در دسته‌هایی یک، سه، پنج یا هفت عددی (همیشه در عددی فرد) به فاصلهٔ چند متری از هم چیده می‌شوند. در غروب آفتاب یا اندکی پس از آن، هیزم‌ها آتش زده می‌شوند و مردان، زنان، و کودکان در حالی که «سرخی تو از من، زردی من از تو» می‌خوانند، از روی آن می‌پَرَند. اعتقاد بر این است که چنین کاری، تندرستی و دوری از بیماری به دنبال دارد. در برخی مکان‌ها (همچون نائین، انارک، خور، و ارومیه) همچون جشن سده , آتش‌ها بر روی پشت بام افروخته می‌شوند و یک کوزهٔ آب بروی آن ریخته می‌شود و خاکستر آن به درون خیابان انداخته می‌شود؛ در برخی دیگر از مکان‌ها، مراسم بر روی تپه انجام می‌شود.
جشن چارشنبه سوری, با برخی آیین دیگر هم آمیخته که در بخش‌های گوناگون ایران در زمان این جشن انجام می‌شوند. برای نمونه، در تبریز، مردم به چهارشنبه‌بازار می‌روند که با چراغ و شمع، به شیوه زیبایی چراغانی شده‌است. مردم یک آینه، دانه‌های اسفند، و یک کوزه برای سال نو خریداری می‌کنند. در برخی از بخش‌های ایران در روز بعد از چهارشنبه‌سوری، خانه‌تکانی آغاز می‌شود. در شیراز، مردم آش رشته می‌پزند و برای خانه‌های همدیگر میفرستند.
از دیگر ویژگیها میتوان از کوزه‌شکنی (برای دور نگاه داشتن بخت بد, و برای بهداشت چون کوزه سفالی بدون لعاب در طول سال آلوده میشد) ,قاشق‌زنی (جوانان با قاشق به کاسه ها زدن و به در خانه ها آمده تا مردم در کاسه‌های آنان آجیل چهارشنبه‌سوری، شیرینی، شکلات، نقل و پول بریزند) , فالگوشی و گره‌گشایی, شال اندازی , اسپند دود کردن و آجیل مشکل‌گشا نام برد.
---
چهارشبه سوری
چه در ایران چه در تبعید و دوری
دعا گوییم شب چهارشنبه سوری
برای میهن از امید و نوری
به جان ظالمان هم مرده شوری
چو هر آزاده ای پنهان به گوری
کجا باشد، کجا، جای صبوری ؟
اگر چه یک به یک مانند موری
چو با هم، کی حریف این غیوری؟
ز هم پاشد چو این دوران زوری
به دل افتاده از هر گوشه شوری
به پا کن آتش خشم چون تنوری
که چشم حاکمان سوزد به کوری
کنیم با ظالمان عهدی حضوری
بسوزد ریشه شان چهارشنبه سوری
ا.ه.ل ایرانی (اهلی) چهارشنبه سوری ۱۳۸۸
---
در سال‌های اخیر چهارشنبه‌سوری از ریشه های کهن بسیار فاصله گرفته‌است. امروزه، استفاده از ترقه, مواد محترقه و آتش‌زا که بسیاری دست‌ساز و خطرناک هستند جایگزین آیین‌های کهن شده‌است و هر سال خسارت بسیاری از آتش سوزی و انفجار ناشی شده و بسیاری کشته, زخمی, سوخته یا با معلولیت دائمی روبرو شده اند. گفتنیست که اینها تنها از جوانانی نبوده که از ترقه و مواد آتش زا استفاده کرده اند , بلکه مردم دیگر که در نزدیکی اینها بوده هم از آن مستقیم و غیر مستقیم صدمه خورده اند . بسیاری از سالمندان هم جدا از ترس و دلهره از ناراحتی قلبی هم رنج برده اند. برماست تا در بهتر آموختن و گسترش آیین نیک و نیکی های آیین کهن بکوشیم و از آنچه زیان آور است دوری کنیم.
Comments